Ποδόσφαιρο και ιδιαιτερότητες της φυσικής κατάστασης

Το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές ομαδικό άθλημα το οποίο παίζεται σε όλα τα επίπεδα από άντρες, γυναίκες, παιδιά ακόμα και ενήλικες ή και υπερήλικες.

Η απόδοση ενός ποδοσφαιριστή εξαρτάται από πάρα πολλούς παράγοντες όπως τεχνική βιολογική μηχανική, νοοτροπία και ψυχολογία κτλ.  Ένας από τους λόγους που το ποδόσφαιρο είναι το πιο δημοφιλές άθλημα είναι ότι ο ποδοσφαιριστής σε πολλές περιπτώσεις δεν χρειάζεται να είναι κάτι το εξαιρετικό σε όλες τις πιο πάνω παραμέτρους, αλλά να φτάνει σε ένα λογικό επίπεδο αναλόγως βέβαια και με το επίπεδο στο οποίο αγωνίζεται.

Παρολαυτα, έχουμε την τάση με συστηματική επιλεκτική και στοχευόμενη προπόνηση να προσπαθούμε να βελτιώσουμε το ανθρωπομετρικό προφίλ ενός ποδοσφαιριστή με στόχο την κορυφή σε όλες τις παραμέτρους.  Όπως και άλλα αθλήματα το ποδόσφαιρο δεν είναι επιστήμη αλλά η επιστήμη μας βοηθά να βελτιώσουμε την απόδοση των αθλητών μας. 

Κατά την διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, οι ποδοσφαιριστές υψηλού επιπέδου, καλύπτουν την απόσταση περίπου των 10 χιλιομέτρων και με μέσο όρο κοντά στο αναερόβιο κατώφλι (80%-90% των μέγιστων καρδιακών παλμών).  Στα 90 λεπτα αγώνα μεγάλος αριθμός εκρηκτικών κινήσεων και πράξεων λαμβάνουν χώρα συμπεριλαμβανομένων άλματα, κλωτσιές, τακλιν, αλλαγές κατεύθυνσης, ταχύτητες, αλλαγές ρυθμού, βοηθητική ισχυρή σύσπαση για να επιτύχουμε ισορροπία και έλεγχο της μπάλας απέναντι σε αντίπαλο

Όπως ανάφερα και πιο πάνω, σε ένα ποδοσφαιρικό αγώνα οι ποδοσφαιριστές υψηλού επιπέδου καλύπτουν την απόσταση 10-12 χιλ.  Αρκετές έρευνες έδειξαν ότι οι κεντρώοι ποδοσφαιριστές καλύπτουν τις πιο μεγάλες αποστάσεις κατά την διάρκεια του αγώνα. Ο ρυθμός του αγώνα μειώνεται 5-10% το δεύτερο ημίχρονο σε σχέση με το πρώτο ημίχρονο.  Κατά την διάρκεια του αγώνα ο ποδοσφαιριστή κάνει ταχύτητα περίπου κάθε 90’’ και κάθε ταχύτητα έχει διάρκεια 2-4’’.  Η συνολική απόσταση της ταχύτητας είναι 1-11% της συνολικής απόστασης του αγώνα.  Ο ποδοσφαιριστής επιχειρεί 1000-1400 μικρές ενέργειες αλλάζοντας κάθε 4-6’’.  Συνολικά οι δραστηριότητες που εκτελούνται είναι ως έξης: 10-20 ταχύτητες (τρέξιμο ψηλής έντασης) περίπου κάθε 70’’, περίπου 15 τακλιν, 10 κεφαλιές, 50 επαφές με την μπάλα από της οποίες οι 30 είναι πάσες η αλλαγή κατεύθυνσης με την μπάλα, η και το κράτημα της μπάλας μακριά από αντίπαλο.

 Οι έρευνες έδειξαν επίσης ότι οι ακραίοι αμυντικοί κάνουν ταχύτητα περισσότερο από δυόμισι φορές από ένα αμυντικό μέσο, την ίδια ώρα που οι κεντρώοι και επιθετικοί κάνουν ταχύτητα σημαντικά περισσότερο (1.6-1.7) από τους κεντρικούς αμυντικούς.

Η δύναμη και η ισχύς, είναι το ίδιο σημαντική όπως και η αντοχή στο σημερινό ποδόσφαιρο.  Η μέγιστη δύναμη αναφέρεται στην μεγαλύτερη ισχύ που μπορεί να επιτευχθεί από το νευρομυικο σύστημα κατά την διάρκεια μιας επανάληψης, η ισχύς είναι η παραγωγή δύναμης και ταχύτητας και αναφέρεται στο νευρομυικό σύστημα που παράγει την μεγαλύτερη μυϊκή διέγερση σε δεδομένη χρονική περίοδο.  Η μέγιστη δύναμη είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την αποδοτική ισχύ; η αύξηση στην μέγιστη δύναμη είναι συνήθως συνδεδεμένη με την πρόοδο στις δυναμικές ικανότητες του ποδοσφαιριστή.  Μετά από έρευνες, έχει παρατηρηθεί σημαντική σχέση μεταξύ μιας μέγιστης επανάληψης, επιτάχυνσης και ταχύτητας.  Σε τεστ που έγιναν (άλματα και 30μ ταχύτητα) έχει παρατηρηθεί ότι αν ο  ποδοσφαιριστής φτάσει σε μέγιστη επίδοση δύναμης, έχει καλύτερα αποτελέσματα από κάποιο άλλο που δεν έφτασε σε ψηλά επίπεδα δύναμης.  Αυξάνοντας την διαθέσιμη δύναμη κατά την σύσπαση των μυών η μυϊκών ομάδων, επιτυγχάνουμε βελτίωση στην επιτάχυνση και ταχύτητα τα οποία είναι τόσο σημαντικά για το ποδόσφαιρο.  Το ψηλό επίπεδο δύναμης των άνω και κάτω άκρων μας βοήθα επίσης στην μείωση πιθανοτήτων τραυματισμού.  Έρευνες έδειξαν ότι με την προπόνηση δύναμης στο εβδομαδιαίο πρόγραμμα μας μειώνονται οι τραυματισμοί κατά 50%.

Κατά την διάρκεια ενός 90’ ο αγώνας διεξάγεται πάνω στον αερόβιο μεταβολισμό του ποδοσφαιριστή.  Ο μέσος όρος δουλειάς (έντασης) μετρήθηκε κοντά στο αναερόβιο κατώφλι (είναι η ένταση στην οποία η παραγωγή και η απομάκρυνση του γαλακτικού είναι ίση, κανονικά είναι μεταξύ 80-90% τις μέγιστης καρδιακής συχνότητας) του ποδοσφαιριστή.  Θα ήταν αδύνατο να κρατήσουμε πιο ψηλό μέσο όρο έντασης για πιο μεγάλη περίοδο λόγω της συσσώρευσης γαλακτικού.  Πράγματι, κατά την διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα παρατηρούμε περιόδους σε πολύ ψηλή ένταση με αποτέλεσμα την παραγωγή γαλακτικού οξέος.  Επομένως, οι ποδοσφαιριστές χρειάζονται προπονητικες μονάδες με χαμηλής έντασης δραστηριότητα για βοηθήσουν στην απομάκρυνση του γαλακτικού οξέως από τους καταπονεμενους μυς. 

Παρόλο που ο αναερόβιος μεταβολισμός κυριαρχεί κατά την διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, οι πιο αποφασιστικές φάσεις καλύπτονται από αναερόβιο μεταβολισμό.  Για να εκτελέσουμε ταχύτητες, άλματα, η να μαρκάρουμε και να μαρκαριστούμε, ο αναερόβιος μεταβολισμός μπαίνει σε λειτουργία και ανάλογα ποιος θα ενεργήσει πιο γρήγορα θα παίξει σημαντικό ρόλο για το τελικό αποτέλεσμα. 

Έρευνες μεταξύ επαγγελματιών και μη επαγγελματιών ποδοσφαιριστών όσο αφορά το γαλακτικό προφίλ, έδειξαν ότι οι επαγγελματίες έχουν ανοχή σε πολύ πιο ψηλές τιμές γαλακτικού από τους μη επαγγελματίες.  Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η μέτρηση συγκέντρωσης γαλακτικού στο ποδόσφαιρο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τι έγινε τα τελευταία 5 λεπτά πριν από την μέτρηση.  Είναι αποδεδειγμένο ότι η τιμή του γαλακτικού είναι η πραγματική μόνο αν η μέτρηση γίνει αμέσως μετά η ακόμα και κατά τη διάρκεια τις άσκησης.  Είναι επίσης γνωστό και αποδεδειγμένο ότι η μέτρηση γαλακτικού αμέσως μετά από κάποιο έργο, είναι κοντά ως προς το έργο που παράχθηκε.  Κατά την διάρκεια ενός αγώνα, στο δεύτερο ημίχρονο, η συγκέντρωση γαλακτικού στους ποδοσφαιριστές είναι πιο χαμηλή σε σχέση με το πρώτο ημίχρονο.  Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην μείωση της απόστασης που διανύουν οι ποδοσφαιριστές ως επίσης και στον πιο χαμηλό ρυθμό παιχνιδιού όπως κατέδειξαν πολλές μελέτες.

Η μείωση και η απομάκρυνση γαλακτικού εξαρτάται από την συγκέντρωση (τιμή), από την άσκηση αποκατάστασης και από την αερόβια ικανότητα.  Όσο πιο ψηλή είναι η τιμή του γαλακτικού τόσο πιο αργή η απομάκρυνση του.  Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι ποδοσφαιριστές με μεγαλύτερη πρόσληψη οξυγόνου μπορεί να έχουν μικρότερη συγκέντρωση γαλακτικού στο αίμα τους επειδή έχουν πιο γρήγορη αποκατάσταση σε άσκησης ψηλής και μέτριας έντασης διάμεσου μεγάλης αερόβιας ικανότητας, βελτιωμένης ικανότητας απομάκρυνσης γαλακτικού, και αυξανόμενης παραγωγής (αποκατάστασης) φωσφοκρεατινης.  Η αερόβια άσκηση για απομάκρυνση του γαλακτικού από τους μυς πρέπει να γίνεται περίπου στο 70% των μέγιστων καρδιακών παλμών.   

Η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου στους ποδοσφαιριστές κυμαίνεται από 50-70 ml/kg και στους τερματοφύλακες από 50-55 ml/kg.  Είναι πασιφανές ότι τα τελευταία χρόνια οι ποδοσφαιρικές ομάδες ψηλού επιπέδου έχουν ψηλώσει τον πήχη όσο αφορά την μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου σε σύγκριση με αναφορές στα μέσα της δεκαετίας του 80.  Το αναερόβιο κατώφλι κυμαίνεται μεταξύ 76.6%-90.3% των μέγιστων καρδιακών παλμών όσον είναι περίπου και η ένταση των παιχνιδιών.

Το επίπεδο της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου στην αρχή της προετοιμασίας είναι πολύ σημαντικό και έχει αντίκτυπο στο προπονητικό μας πρόγραμμα ως επίσης και για την μετέπειτα πορεία μας κατά την διάρκεια του χρόνου.  

Σε εθνικό επίπεδο βλέπουμε ομάδες όπως η Γερμανία και Αγγλία με ψηλά ποσοστά μέγιστης πρόσληψης να πρωταγωνιστούν σε αντίθεση με ομάδες με χαμηλά ποσοστά μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου όπως η Ινδία, Σιγκαπούρη και Σαουδική Αραβία οι οποίες δεν έχουν κάτι το αξιόλογο να επιδείξουν όσο αφορά το ποδόσφαιρο.  Κάποιες άλλες έρευνες έδειξαν ότι στη Ουγγαρία η πρωταθλήτρια ομάδα είχε τις πιο ψηλές μετρήσεις μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου σε σύγκριση με την δεύτερη και τρίτη ομάδα του πρωταθλήματος.  Σε άλλη μελέτη η οποία έγινε στην Νορβηγία έδειξε ότι η πρωταθλήτρια ομάδα είχε τεράστια διαφορά με την τελευταία ομάδα όσο αφορά το ίδιο θέμα.

Παρόλο που κάποιοι πιστεύουν ότι η μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου δεν είναι αξιοκρατικό κριτήριο της απόδοσης ενός ποδοσφαιριστή η μιας ποδοσφαιρικής ομάδας, είναι αποδεκτό ότι υπάρχει συσχέτιση με τον ρυθμό του παιχνιδιού.   

Τελευταίες έρευνες καταδεικνύουν ότι ποδοσφαιριστές με μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου κάτω από 60 ml/kg, είναι πολύ δύσκολο να αντεπεξέλθουνε στης ανάγκες ενός αγώνα ψηλού επιπέδου.

Στην σημερινή εποχή στον ποδόσφαιρο παρόλο που σχεδόν όλες οι παραμέτρους ειναι μετρήσιμες εντούτοις στην δύναμη δεν έχουμε κάποιο πρωτόκολλο με το οποίο να κάνουμε μετρήσεις και να συγκρίνουμε σε πιο επίπεδο είμαστε.  Ο πιο κοινός τρόπος αξιολόγησης της δύναμης είναι με το ισοκινητικο μηχάνημα αλλά δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του ποδοσφαίρου.  Το ισοκινητικο μηχάνημα δεν μπορεί να μετρήσει όλες της κινήσεις που κάνουν τα άκρα των ποδοσφαιριστών κατά την διάρκεια ενός αγώνα

Τελευταία έχουν επιστρατευτεί οι ελεύθερες μπάρες οι οποίες αντικατοπτρίζουν καλύτερα την λειτουργική δύναμη ενος ποδοσφαιριστή κατά την διάρκεια του αγώνα. Ένα άλλο πλεονέκτημα που έχουν οι μετρήσεις με μπάρες  σε σχέση με τα ισοκινητικα μηχανήματα, είναι ότι είναι διαθέσιμες σε όλες σχεδόν της ομάδες και έτσι όλοι σχεδόν οι προπονητές φυσικής κατάστασης έχουν την ευκαιρία να αξιολογήσουν τους ποδοσφαιριστές με σχεδόν καθόλου κόστος αλλά την ίδια ώρα με καθόλου αξιόπιστο τρόπο.   Αυτή η συγκεκριμένη πρότυπη κίνηση στην προπόνηση δύναμης, πιθανόν να έχει αντίκτυπο στην εκμάθηση και στην νευρομυικη συναρμογή.  Το νευρομυικο σύστημα επίσης είναι ευαίσθητο όσο αφορά την προσαρμογή σε αργές η γρήγορες συσπάσεις η ερεθίσματα.  Κατά την διάρκεια της προπόνησης έχει παρατηρηθεί τόσο μέγιστη ταχύτητα όσο και υπομεγιστη ταχύτητα.  Παρολαυτα, σε ασκήσεις ειδικής αντοχής με ψηλές ταχυτήτων ασκήσεις, ένας συνδυασμός από μέγιστη δύναμη προπόνηση με βάση από μη συγκεκριμένες κίνησης αλλά με έμφαση στην ψηλή ταχύτητα και επιστράτευση όλων των δυνάμεων, και την ίδια ώρα στοχεύουμε στη εκρηκτική κίνηση που μας δίνει ουσιαστικά μεγαλύτερη αύξηση στην εκρηκτική ταχύτητα κίνησης με αποτέλεσμα να έχουμε καλύτερο αποτέλεσμα από το να δουλεύουμε απλά την ταχύτητα.

Με όλη την πιο πάνω λογική, αν αναλογιστούμε την μέγιστη δύναμη στο ποδόσφαιρο, θα ήταν λογικό ένας ποδοσφαιριστής βάρος 75kg να κάνει ημικαθισμα περισσότερο από 200 kg η πιέσεις στήθους σε πάγκο πάνω από 100kg.  Είναι επίσης λογικό οι ποδοσφαιριστές ψηλού επιπέδου να έχουν κάθετο άλμα 60cm.  Το ψηλό επίπεδο σε όλες τις παραμέτρους της δύναμης, μειώνει τις πιθανότητες τραυματισμού και επιτρέπει στον ποδοσφαιριστή πιο δυναμικά και μεγάλα άλματα, εκρηκτικές κινήσεις, δυνατά σουτ κτλ.

Κατά την διάρκεια ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, ο ποδοσφαιριστής επιτυγχάνει 50 περίπου στροφές (αλλαγές κατευθύνσεις) που έχουν σαν αποτέλεσμα την μεγάλη συστολή που δέχονται οι μύες για να καταφέρουν να ισορροπήσουν και να ελέγξουν την μπάλα η και το ίδιο το ανθρώπινο σώμα απέναντι στην επαφή η στο μαρκάρισμα του αντιπάλου.  Γι αυτό ακριβώς το λόγο, η δύναμη και η ισχύς έχουν την ίδια σημασία με την αντοχή στο σημερινό ποδόσφαιρο.  Η ισχύς εξαρτάται από την μέγιστη δύναμη που κατά καιρούς πρέπει να βελτιώνουμε και την ίδια ώρα έχει ως αποτέλεσμα την βελτίωση της ισχύς.

Η μέγιστη δύναμη όπως ξέρουμε όλοι είναι το αποτέλεσμα της παραγωγής δύναμης στον μέγιστο βαθμό κατά την διάρκεια μιας επανάληψης.  Η ισχύς είναι η ικανότητα παραγωγής όσης περισσότερης δύναμης σε περιορισμένο χρόνο.  Η ικανότητα του μυ να παράγει δύναμη εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως: αρχική θέση του σώματος, γρήγορες η αργές ίνες, ικανότητα αντίδρασης, πόσες μηχανικές μονάδες ενεργοποιούνται την ίδια ώρα, συχνότητα διέγερσης κτλ.

Όσο αφορά το μυϊκό σύστημα έχουμε δυο διαφορετικούς μηχανισμούς- μυϊκή υπερτροφία και την προσαρμογή των νεύρων.  Είναι σχεδόν αδύνατο να γενικεύσουμε ποιο τρόπο προπόνησης να χρησιμοποιήσουμε όσο αφορά την δύναμη.  Παρόλα αυτά, γενικά, οι ποδοσφαιριστές εκτελούν προπόνηση δύναμης για να προσαρμόσουν το νευρικό σύστημα.  Της περισσότερες φορές η καλύτερη λύση είναι ο συνδυασμός ξεκινώντας τις πρώτες εβδομάδες προπόνηση μυϊκής υπερτροφίας και μετά προπόνηση με έμφαση στην προσαρμογή νευρικού συστήματος.

Η μυϊκή υπερτροφία επιτυγχάνεται όταν αυξηθούν τα μυονηματα μέσα στις μυϊκές ίνες.  Για πολλούς ποδοσφαιριστές, η αύξηση του σωματικού βάρους σε συνδυασμό με υπερτροφία δεν είναι επιθυμητή για ευνόητους λόγους.  Επιπρόσθετα, η αύξηση της μυϊκής μάζας δεν σημαίνει και απαραίτητα βελτίωση στην ταχυδυναμη.  Ωστόσο, ποδοσφαιριστές ή αθλητές που έχουν σαν στόχο την αύξηση μυϊκής μάζας αυτή είναι η κατάλληλη προπόνηση (προπόνηση μυϊκής υπερτροφίας)

Οι αθλητές σωματικής διάπλασης, συμπεριλαμβάνουν ασκήσεις μέγιστης δύναμης με αργές επαναλήψεις για να προάγουν αποτελεσματικά μυϊκή υπερτροφία.  Ωστόσο κατά καιρούς έχουν αναφερθεί πολλές μέθοδοι αύξησης μυϊκής υπερτροφίας, π.χ 8-12 επαναλήψεις είναι ο πιο συνηθισμένος.  Η εκτέλεση των ασκήσεων αλλάζει από αργές σε γρήγορες και ειδικά η έκκεντρη φάση να είναι αργή.  Ο στόχος αυτής της προπόνησης είναι να εξουθενώσουμε την μυϊκή ομάδα που προπονούμε.

Τα προηγούμενα χρόνια, η προσοχή στην προπόνηση δύναμης συγκεντρωνόταν στην προσαρμογή των νεύρων, ο όρος ‘’προσαρμογή των νεύρων’’ περιγράφεται σαν ανάμιξη αριθμού παραγόντων όπως: επιλεκτική ενεργοποίηση μηχανικών μονάδων, συγχρονισμό, επιλεκτική ενεργοποίηση μυών, βαλλιστικών συσπάσεων, συχνότερη ενεργοποίηση νευρικών ερεθισμάτων, αύξηση αντανακλαστικών, αύξηση στην ενεργοποίηση ανταγωνιστών μυών. 

Ένα σημαντικό κομμάτι στην βελτίωση της ικανότητας να ‘’σηκώσουμε’’ βάρη είναι η ικανότητα που έχουμε στο να συντονίζουμε άλλες μυϊκές ομάδες εκτός από εκείνες που δουλεύουμε όπως π.χ. της μυϊκές ομάδες που σταθεροποιούν το κορμί μας.  Για να αναπτύξουμε μέγιστη ισχύ, ο μυς εξαρτάται σε όσο περισσότερες μηχανικές μονάδες είναι δυνατό.  Σε μια μέγιστη εκούσια σύσπαση, οι μικρές οξυγονωμένες μυϊκές ίνες επιστρατεύονται πρώτες και οι γρήγορες μυϊκές ίνες ενεργοποιούνται μετά.  Στα αρχικά στάδια της προπονητικής περιόδου, παρατηρείται μια αύξηση δραστηριότητας των γρήγορων μυϊκών ινών σε συνδυασμό με αύξηση δύναμης.  Το νευρικό σύστημα, επιστρατεύει μηχανικές μονάδες στέλλοντας νευρικά ερεθίσματα στο μηχανικό νεύρο. Αυτή η αύξηση στην ενεργοποίηση των νεύρων βοηθά στην πιθανή αύξηση της δύναμης.

Ένας τρόπος αποτελεσματικής προπόνησης δύναμης όσο αφορά τα νεύρα και τη νευρική και νευρομυικη συναρμογή είναι δυναμικές κινήσεις με λίγες επαναλήψεις (3-7).  Η αντίσταση πρέπει να κυμαίνεται από υπομεγιστη μέχρι και μέγιστη (85-100%) με εκρηκτικές κινήσεις.  Με τον τρόπο αυτό μπορούμε να αυξήσουμε την νευρομυικη προσαρμογή με μηδαμινή πιθανότητα μυϊκής υπερτροφίας.  Μετά από έρευνες που έχουν γίνει, έχει παρατηρηθεί μια συσχέτιση μεταξύ μιας μέγιστης επανάληψης και της επιτάχυνσης και ταχύτητας.  Βάση των ερευνών που έχουν γίνει υπάρχει επίσης συσχέτιση μεταξύ μέγιστης δύναμης και του τεστ ταχύτητας 30 μέτρων με την διαφορά να είναι ουσιαστική ειδικά στην εκκίνηση στα πρώτα μέτρα (0-10μ).

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι το 96% των ταχυτήτων ενός ποδοσφαιρικού αγώνα έχουν απόσταση μικρότερη των 30 μέτρων, και το 46% από αυτά μικρότερη των 10 μέτρων.  Η ίδια έρευνα έδειξε ότι ο χρόνος ταχύτητας για τα 10 μέτρα απόσταση είναι 1.70 – 1.90’’. Αυτό σημαίνει ότι ο γρήγορος παίχτης είναι πιο μπροστά 1 μέτρο σε μόλις 10 μέτρα απόσταση, φανταστείτε την σημασία που έχει 1 μέτρο για την έκβαση ενός αγώνα που όπως ξέρουμε ένας ποδοσφαιρικός αγώνας κρίνεται στις λεπτομέρειες.

Καταλήγοντας θα ήθελα να πω ότι σήμερα ο αθλητισμός και ειδικά το ποδόσφαιρο που είναι ένα άθλημα με πολλές  ιδιαιτερότητες πρέπει να δίνουμε σημασία σε όλες τις παραμέτρους και σε όλες τις λεπτομέρειες που άλλωστε όπως είπα και πιο πάνω αυτές κάνουν την διαφορά.   

Δημιουργεί ο ανταγωνιστικοί: αθλητισμοί: υπερβολικό στρες στο παιδί;

Ο ανταγωνισμός μπορεί να δημιουργήσει άγχος στο παιδί αν αποτελέσει αιτία να νιώσει ότι η αξία του εξαρτάται από την επίδοση του. Όταν τα πράγματα τα οποία αισθάνεται το παιδί ως πιο σημαντικά-όπως είναι η αγάπη και η αποδοχή των άλλων-εξαρτώνται από τις καλές επιδόσεις, υπάρχει η πιθανότητα να τα καταβάλει το άγχος. Οι έρευνες δείχνουν πως ο φόβος της αποτυχίας και η ανησυχία που νιώθει το παιδί μήπως δεν αποδώσει καλά σε κάποιο αγώνα, πιθανότατα αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες για στρες και νευρικότητα στον τομέα του παιδικού αθλητισμού.

Τα παιδιά ανησυχούν μήπως αποτύχουν, μήπως δεν σταθούν ικανά να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του αναταγωνισμού. Μπορεί να νιώσουν άγχος πριν, κατά τη διάρκεια και ύστερα από έναν αγώνα. Μια έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, έδειξε ότι το 62% των παιδιών ανησυχεί μήπως δεν παίξει καλά ή κάνει κάποιο λάθος, ενώ το 23% δήλωσε πως το άγχος μπορεί να σταθεί αιτία να εγκαταλείψουν τον αθλητισμό. Ωστόσο, τα παιδιά που παίρνουν μέρος σε ατομικά αθλήματα μπορεί να νιώσουν περισσότερο "ανταγωνιστικό στρες" από εκείνα που συμμετέχουν σε ομαδικά αθλήματα. Το άγχος που νιώθουν πριν τον αγώνα, αυξάνεται ακόμα περισσότερο όταν πιέζονται από τους γονείς και τους προπονητές να κερδίσουν. Η αβεβαιότητα που νιώθουν για κάποιο αγώνα, το πόσο σημαντικός είναι ο αγώνας αυτός, καθώς και η σειρά που μπορεί να αγωνιστούν, μπορεί να αποτελέσουν παράγοντες άγχους. Ο αθλητικός ψυχολόγος Δρ Rawer Martens , ειδικός στον παιδικό αθλητισμό, διατυπώνει την εξής θεωρία: Το "ανταγωνιστικό στρες" μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ιό. Αν το παιδί δεχθεί μια μεγάλη δόση μονομιάς, μπορεί να αρρωστήσει. Οι μικρές, προσεκτικά ελεγχόμενες δόσεις επιτρέπουν στο παιδί να μάθει πως να διοχετεύει το άγχος του με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτελεί βοήθεια και όχι εμπόδιο, στη βελτίωση των επιδόσεών του. Προσεκτικά επιλεγμένοι αγώνες με ρεαλιστικούς στόχους και προσδοκίες βοηθούν το παιδί να μάθει ότι αθλητισμός σημαίνει ψυχαγωγία. Μια ψυχαγωγία που μπορεί να απολαμβάνει ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Έχουν διατυπωθεί ανησυχίες σχετικά με το αν το στρες του ανταγωνιστικού αθλητισμού μπορεί να εμποδίσει τη συναισθηματική ανάπτυξη των μικρών παιδιών. Κάποιοι ειδικοί μάλιστα αμφιβάλλουν αν τα μικρά παιδιά θα πρέπει να συμμετέχουν σε οργανωμένες προπονήσεις και αγώνες. Πιστεύουν ότι η νεαρή τους ηλικία δεν τους επιτρέπει να

ανταπεξέλθουν στο άγχος που αποτελεί βασικό στοιχείο του ανταγωνιστικού

αθλητισμού. Ωστόσο, μια έρευνα που διεξήγαν ο Δρ Martens και η Δρ Julie Simon

έδειξε ότι παρόλο που ο αθλητισμός αναμφίβολα προκαλεί στρες, δεν πρόκειται για κάτι

χειρότερο από το στρες που νιώθει ένα παιδί όταν πρόκειται να γράψει κάποιο

διαγώνισμα ή να συμμετέχει στην σχολική ορχήστρα.

Ποιά είναι τα σημάδια του στρες εξαιτίας του ανταγωνισμού;

Κάποια παιδιά είναι από τη φύση τους επιρρεπή στο άγχος και στο στρες απ ότι κάποια

άλλα. Τα παιδιά αυτά περιγράφονται ως άτομα που παρουσιάζουν το "άγχος ως

χαρακτηριστικό". Τα παιδιά των οποίων το επίπεδο του άγχους ως χαρακτηριστικό

είναι υψηλό, έχουν την τάση να βλέπουν τον κόσμο περισσότερο απειλητικό απ ότι τα

υπόλοιπα. Στα παιδιά αυτά, τα οποία περιγράφονται από τους γονείς τους ως "παιδιά

που διαρκώς ανησυχούν", ο ανταγωνιστικός αθλητισμός πιθανότατα δημιουργεί

περισσότερο στρες απ'οτι στα υπόλοιπα. Επίσης, τα παιδιά που διαθέτουν χαμηλή

αυτοπεποίθηση και αυοεκτίμηση, τα αοποία αισθάνονται ότι έχουν ελάχιστο έλεγχο

πάνω στη ζωή τους, μπορεί να νιώσουν περισσότερο στρες.

Υπάρχουν αρκετά σημέώια που μπορεί να βοηθήσουν γονείς και προπονητές να

αναγ\'ωρίσουν τα παιδιά που είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο στρες και που ίσως να μην

μπορούν

να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στην πίεση. Τα σημέώια αυτά φτάνουν από τις "πεταλούδες στο στομάχι" ως τον ακραίο φόβο και πανικό, που πολλές φορές οδηγεί το παιδί στην άρνηση της συμμετοχής στον αγώνα. Άλλα σημέώια του στρες είναι η έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης, η ανησυχία, οι αυξημένοι καρδιακοί παλμοί, η ναυτία, ο στομαχόπονος, οι ακατάπαυστες νευρικές κινήσεις, η ανικανότητα να σταθεί το παιδί ήρεμο και η κόπωση.

Το στρες προκαλεί επίσης αύξηση του μυϊκού τόνου. Αν ο μυϊκός τόνος παραμείνει αυξημένος για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα αποτελέσματα είναι ο πόνος, η δυσκαμψία και η κόπωση. Τα παιδιά που υποφέρουν από στρες κουράζονται πιο εύκολα, δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις, ξεχνούν εύκολα και παρουσιάζουν αδυναμία συγκέντρωσης.

Άλλα συνηθισμένα σημάδια και συμπτώματα που σχετίζονται με το παιδικό άγχος είναι: -Αυπλ'ίες, ξύττνημα νωρίς το πρωί και οποιαδήποτε αλλάγή στο πρόγραμμα του ύπνου. -Εφιάλτες και άσχημα όνειρα.

-Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και απώλεια όρεξης.

-Αλλαγές στη διάθεση, όπως ευθιξία και επιθετικότητα.

-Εκμετάλλευση καταστάσεων.

-Ανησυχία ή ακατάπαυστες νευρικές κινήσεις.

-Συμπτώματα υποχονδρίας: παράπονα για διάφορες σωματικές ενοχλήσεις, συνήθως την ημέρα του αγώνα. -Συχνουρία και διάρροια.

Για να εκτιμήσουν οι γονείς το επίπεδο του στρες, πρέπει να διαπιστώσουν πως νιώθει το παιδί πριν από έναν αγώνα. Μπορούν να ρωτήσουν αν αισθάνεται νευρικότητα ή ναυτία, ή αν ανησυχεί μήπως κάνει κάποιο λάθος. Με το να του προσφέρουν άφθονη ενθάρρυνση κάθε φορά που πρόκειται να συμμετέχει σε κάποιο αγώνα, θα το κάνουν να πάψει να δίνει σημασία σε ενδεχόμενα λάθη.

Είναι κάποια παιδιά σε θέση να ανταπεξέλθουν στο στρες καλύτερα από κάποια άλλα;

Κάθε παιδί διαφέρει στον τρόπο που αντιμετωπίζει το στρες και βέβαια κάποια παιδιά είναι σε θέση να το αντιμετωπίζουν καλύτερα από κάποια άλλα. Οι ειδικοί πιστεύουν πως υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που επηρρεάζουν την ικανότητα ενός παιδιού να ανταπεξέρχεται στο στρες. Τέτοιοι είναι η προσωπικότητα του παιδιού, η ευφυία του και ο βαθμός της αυτοεκτίμησής του.

Σε ένα άρθρο με τίτλο'Αιτίες άγχους των παιδιών σε σχέση με τον αθλητισμό" που περιλαμβάνεται στο βιβλίο "Προπονώντας τα παιδιά στον αθλητισμό" ο Stephen Rowley αναφέρει πως οι διάφοροι παράγοντες, όπως είναι το φύλλο του παιδιού, η ευφυία του και ο βαθμός υποστήριξης που του δείχνουν οι γονείς και οι προπονητές του, μπορεί να επηρρεάσει την ικανότητά του να ανταπεξέρχεται σε καταστάσεις που προκαλούν στρες.

Πιο συγκεκριμένα, παρατηρεί τα εξής:

-Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στο ξεκίνημα της εφηβείας, πριν από την εφηβεία τα αγόρια είναι περισσότερο επιρρεπή στο άγχος εξαιτίας του ανταγωνισμού απ οτι τα κορίτσια. Αιτία για τη διαφορά αυτή μπορεί να είναι το γεγονός πως οι γονείς στηρίζουν σε μικρότερο βαθμό τα αγόρια που δε μπορούν να ανταπεξέλθουν στο στρες. Μπορεί επίσης τα ίδια τα αγόρια, να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα σπορ απ οτι τα κορίτσια. -Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως τα παιδιά που αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο, μπορεί να είναι σε θέση να ανταπεξέρχονται ευκολότερα στο στρες. Ίσως τα παιδιά αυτά να διαθέτουν περισσότερη αυτοεκτίμηση ή περισσότερες δεξιότητες στην επίλυση

προβλημάτων απ 'ότι οι συνομήλικοι τους.

-Οι στενές σχέσεις και η συμπαράσταση από την οικογένεια, φίλους ή προπονητή παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του παιδιού από το στρες. Αν το παιδί γνωρίζει πως μπορεί να μιλήσει σε κάποιον για τις ανησυχίες και τα άγχη του, τα συμπτώματα του στρες μειώνονται σε σημαντικό βαθμό.

Μπορούμε να κατανοήσουμε εύκολα μερικά από τα συμπτώματα του στρες εξαιτίας του ανταγωνισμού αν συνειδητοποιήσουμε πόσο πολύ επηρρεάζουν οι ενήλικες τα παιδιά και με πόσο στρες αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τους αθλητικούς αγώνες. Στο βιβλίο με τίτλο 'Αθλητισμός για παιδιά και νέους", η Δ ρ tar a Sccmlcm γράφει: "Ο αθλητισμός είναι δημόσια υπόθεση. Σε αντίθεση με τις συνθήκες στη σχολική αίθουσα, όπου η επιτυχία ή η αποτυχία σε ένα διαγώνισμα μαθηματικών για παράδειγμα μπορεί να αποτελέσει ιδιωτική εμπειρία, μη παρατηρήσημη από τους άλλους, μια κίνηση στον αγωνιστικό χώρο παρακολουθείται από συμπαίκτες, αντιπάλους, προπονητές, γονείς και θεατές". Τα μικρά παιδιά που νιώθουν να πιέζονται από γονείς και προπονητές να αποδώσουν καλύτερα ή να κερδίσουν σε έναν αγώνα, βιώνουν το στρες πριν από τον αγώνα σε μεγαλύτερο βαθμό.

"Το να κερδίσει κανείς τον αγώνα χάνοντας το παιδί είναι μια θυσία πέρα για πέρα ευτελής

Προπονητής, είναι κάποιος που... 

...επιτρέπει στον ποδοσφαιριστή να επιτύχει επίπεδα απόδοσης στο βαθμό που  δεν  θα  ήταν  εφικτό εάν  άφηνε τις  προσπάθειές του  στην  τύχη. Η ιδιότητα του προπονητή μπορεί να εκληφθεί ως αρκετά μεγάλη ευθύνη, ειδικά για όσους ασχολούνται με την προπονητική ερασιτεχνικά ή τουλάχι- στον όχι επαγγελματικά.

Σε γενικές γραμμές, αποστολή του προπονητή είναι η δημιουργία κατάλ- ληλων συνθηκών ώστε να φτάσουν οι ποδοσφαιριστές τη μέγιστη απόδοσή τους. Ένας επιτυχημένος προπονητής θα πρέπει να αναπτύξει μια ευρεία γκάμα προσωπικών και διαπροσωπικών δεξιοτήτων, όπως:

-  Αποτελεσματική επικοινωνία με τους αθλητές

-  Κατανόηση της διαδικασίας εκμάθησης και κατάρτισης των αρχών του ποδοσφαίρου

-  Κατανόηση και εφαρμογή των κατάλληλων μεθόδων διδασκαλίας

-  Γνώση των διάφορων μορφών γύμνασης

  - Κατανόηση των ικανοτήτων των παιδιών που γίνονται έφηβοι και των εφήβων που ενηλικιώνονται

-  Γνώση των αιτιών και των συμπτωμάτων της υπεργύμνασης

 -  Μείωση των κινδύνων τραυματισμού των αθλητών

 - Παροχή συμβουλών στους ποδοσφαιριστές για την ασφαλή κίνησή τους μέσα στους αγωνιστικούς χώρους

-  Προετοιμασία προγραμμάτων που ικανοποιούν τις ανάγκες του κάθε ποδοσφαιριστή

-  Ενίσχυση και παρακίνηση των αθλητών για την ανάπτυξη νέων δεξι οτήτων

-  Παρακολούθηση της προόδου κατάρτισης και πρόβλεψη της απόδοσης των αθλητών, με τη χρήση των δοκιμών αξιολόγησης

-  Γνώση των διατροφικών αναγκών των αθλητών και παροχή συμβου  λών, με στόχο τη μέγιστη ενεργειακή και φυσική απόδοσή τους.

-  Γνώση και παροχή συμβουλών στους ποδοσφαιριστές για την ορθή     χρήση των νόμιμων συμπληρωμάτων διατροφής

-  Ικανότητα αξιολόγησης της αγωνιστικής απόδοσης του ποδοσφαιριστή

-  Ικανότητα αξιολόγησης της κατάρτισης του ποδοσφαιριστή, καθώς    των προπονητών

Πολλοί θεωρούν πως το πεδίο δράσης του προπονητή βρίσκεται στα στενά πλαίσια της διδασκαλίας των κατάλληλων δεξιοτήτων στους αθλητές, με στόχο την επιτυχία στο άθλημά τους. Στην πραγματικότητα, οι ρόλοι που μπορεί να αναλάβει ένας προπονητής δεν περιορίζονται στην εκγύμναση του ποδοσφαιριστή με σκοπό την μέγιστη ανάπτυξη των φυσικών δυνατο- τήτων του, αλλά συμπεριλαμβάνουν την καλλιέργεια των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του μυαλού και του σώματος με τελικό στόχο την πλήρη ανά- πτυξη του ποδοσφαιριστή στα χρόνια που ακολουθούν. Έτσι, οι ρόλοι που

 καλείται να αναλάβει ένας προπονητής κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας του είναι ποικίλοι, με κυριότερους τους παρακάτω:

• Σύμβουλος, τόσο για τη σωστή κατάρτιση όσο και για την κατάλληλη εξάρτηση και τον απαραίτητο εξοπλισμό των ποδοσφαιριστών.

• Αξιολογητής της απόδοσης , αγωνιστικότητας και κατάρτισης των αθλητών.
• Πρεσβευτής σε σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια μέσα από επι- σκέψεις και δραστηριότητες που προάγουν τον ποδοσφαιρικό σύλλο- γο και τον αθλητισμό γενικότερα.
• Σοφέρ για τη μεταφορά των παιδιών στα αθλητικά γεγονότα εάν η οικογένεια αδυνατεί να τα μεταφέρει.
• Φίλος και σύμβουλος, που μοιράζεται τα προβλήματα και τις ανη- συχίες των αθλητών. Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας ενός προπονη- τή, οικοδομείται μια πολύ στενή σχέση με τους αθλητές. Είναι πολύ σημαντικό οι προσωπικές πληροφορίες και συζητήσεις να μένουν εμπιστευτικές, γιατί στην αντίθετη περίπτωση χάνεται ο σεβασμός και η εμπιστοσύνη στο πρόσωπο του προπονητή.

• Υποστηρικτής. Είναι ρόλος μέσα στα πλαίσια του φίλου και συμ- βούλου. Πολλές φορές ο ανταγωνισμός και οι υψηλές απαιτήσεις ασκούν μεγάλη ψυχολογική πίεση στους αθλητές, που έχου αναγκη        ο προπονητής να σταθεί δίπλα τους και να τους   εμψυχώσει.

• Ανιχνευτής, που συγκεντρώνει τα στοιχεία των εθνικών και διεθνών αποτελεσμάτων.
• Νοσοκόμος, στις περιπτώσεις όπου θα πρέπει να δοθούν οι αρχικές πρώτες βοήθειες μέχρι να δοθεί η κατάλληλη ιατρική αντιμετώπιση.
• Πηγή γνώσης, καθώς ο προπονητής υποβάλλεται συχνά σε ερωτή- σεις, τόσο για αθλητικά γεγονότα, όσο και για θέματα διατροφής, τραυματισμών, καθώς και για θέματα ανεξάρτητα από το άθλημα.
• Σύμβουλος στους γονείς και στην οικογένεια των αθλητών. Ο προ- πονητής πρέπει να είναι σε θέση να καθησυχάζει και να πείθει τους γονείς για την ασφάλεια των παιδιών τους κατά τη διάρκεια των  προπονήσεων και των αγώνων

• Παρακινητής (motivator). Ο προπονητής πρέπει να παρακινεί και να διατηρεί ψηλά το ηθικό των αθλητών όλο το χρόνο.
• Διοργανωτής και αρμόδιος για το σχεδιασμό ατομικών σχεδίων κα- τάρτισης για κάθε ποδοσφαιριστή καθώς και οργανωτής συμμετοχών στις συνεδριάσεις και τα σεμινάρια.
• Ερευνητής και δια βίου εκπαιδευόμενος, καθώς πρέπει να είναι πά- ντα σε επαφή με τις πιο πρόσφατες τεχνικές κατάρτισης έτσι ώστε να μπορεί να παρέχει στους αθλητές του αυτό το κάτι παραπάνω που θα τους κάνει να ξεχωρίσουν από τους υπόλοιπους.
• Εκπαιδευτής. Είναι πολύ πιθανό στη διάρκεια της σταδιοδρομίας ενός προπονητή, να χρειαστεί να εκπαιδεύσει έναν νέο προπονητή.

Σχέση προπονητή – αθλητή 

Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας ενός προπονητή με τους αθλητές του δημιουργείται μια πολύ στενή σχέση, η  οποία, για να θεωρηθεί επιτυχημέ- νη και να επιτρέψει την μέγιστη ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους, πρέπει να  στηρίζεται  σε  δύο  πράγματα:  την  εμπιστοσύνη  και  τον  σεβασμό. Τόσο ο προπονητής, όσο και ο ποδοσφαιριστής πρέπει να αντιληφθούν πως αποτελούν μια ομάδα και εργάζονται μαζί για να πετύχουν έναν κοινό στόχο. Μεγάλη βαρύτητα πρέπει να δοθεί επίσης στο ρόλο του συντρόφου, ή στην περίπτωση νεαρών αθλητών, της οικογένειας, καθώς μπορούν να παρέχουν πολύτιμη υποστήριξη στον ποδοσφαιριστή. Η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός απέναντι στον ποδοσφαιριστή, την οικογένεια και τους συντρό- φους του είναι απαραίτητη.

Οι ρόλοι του προπονητή και του ποδοσφαιριστή μεταβάλλονται με την πά- ροδο του χρόνου. Όταν ένα παιδί αποφασίσει να ασχοληθεί με το ποδό- σφαιρο, ο ρόλος του προπονητή είναι να το κατευθύνει προς όλες τις πτυ- χές της κατάρτισης (αυταρχικό ύφος προπόνησης).

Με τη βαθμιαία εξέλιξη του ποδοσφαιριστή, τη βελτίωσή των δεξιοτήτων του και, κυρίως, με την απόκτηση της ικανότητας κατανόησης της τεχνικής του ποδοσφαίρου, η σχέση προπονητή – ποδοσφαιριστή αλλάζει και μπο- ρούν σταδιακά να συζητούν και να αποφασίζουν από κοινού για τις ανά- γκες της κατάρτισης (δημοκρατικό ύφος προπόνησης).

Όσο ο ποδοσφαιριστής ωριμάζει και δείχνει πως κατανοεί την διαδικασία της κατάρτισης, μπορεί να καθορίζει μόνος του τις ανάγκες της προπόνη- σης. Ο ρόλος του προπονητή εδώ, αλλάζει ακόμη μία φορά.

Μορφές προπόνησης 

Υπάρχουν δύο μορφές προπόνησης. Η μία αφορά το αυταρχικό ύφος προπόνησης, στο οποίο ο προπονητής επιβάλει τις αποφάσεις του και η άλλη αφορά το δημοκρατικό ύφος προπόνησης, κατά το οποίο οι αθλητές συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων. Το αυταρχικό ύφος προπόνησης μπορεί να διαχωριστεί σε δύο τύπους προπόνησης, στην αφήγηση και στην πώληση, ενώ το δημοκρατικό ύφος στη διανομή και την άδεια.

Αυταρχικό ύφος προπόνησης 

Σε αυτήν την μορφή προπόνησης, ο προπονητής λαμβάνει τις αποφάσεις και καθορίζει αυτό που πρέπει να γίνει, εξηγεί τις απαιτήσεις, θέτει τους στόχους και ορίζει με ποιόν τρόπο θα διεξαχθούν οι ασκήσεις. Για παρά- δειγμα, σε μια κυκλική προπόνηση, οι αθλητές ενημερώνονται για τις α- σκήσεις στο γήπεδο, ο προπονητής εξηγεί το αντικείμενο της προπόνησης και το σκοπό της κάθε άσκησης και οι αθλητές έχουν την υποχρέωση να ολοκληρώσουν τις ασκήσεις.

 Δημοκρατικό ύφος – που μοιράζεται

Σε αυτήν την περίπτωση, αφού ο προπονητής περιγράψει τις ανάγκες και θέσει τους στόχους της κατάρτισης, προτρέπει τους αθλητές να κάνουν τις δικές τους προτάσεις. Ο προπονητής επιλέγει ανάμεσα στις προτάσεις των αθλητών σύμφωνα πάντα με τους στόχους κατάρτισης που έχει ορίσει και καθορίζει τι πρέπει να γίνει και με ποιόν τρόπο.

Για παράδειγμα, ο προπονητής κρίνει ότι απαιτείται μια κυκλική προπόνη- ση, οι αθλητές προτείνουν πιθανές ασκήσεις και ο προπονητής επιλέγει από τις προτάσεις ένα σύνολο ασκήσεων.

Δημοκρατικό ύφος – που επιτρέπει

Εδώ ο προπονητής καθορίζει τους όρους και εξηγεί τις ανάγκες κατάρτι- σης, σύμφωνα με τις οποίες οι αθλητές υποβάλλουν διάφορες προτάσεις και καταλήγουν οι ίδιοι στην απόφαση, καθορίζοντας οι ίδιοι τί και πώς πρέπει να γίνει. Για παράδειγμα, ο προπονητής κρίνει ότι απαιτείται κυκλική προπόνηση,  καθορίζει τους όρους και θέτει τους στόχους και στη συνέχεια οι αθλητές επιλέγουν μέσα από τις προτάσεις τους ένα σύνολο ασκήσεων που να ικανοποιούν τους όρους του προπονητή.

Τα παραπάνω μπορούν να συνοψιστούν σε 4 μορφές προπόνησης:

•      Ύφος εντολής, όπου ο προπονητής υπαγορεύει (άμεση οδηγία).

•      Αμοιβαίο ύφος, όπου ο ποδοσφαιριστής λαμβάνει μέρος .

    Στις αποφάσεις, ελεγχόμενος από τον προπονητή.

•      Ύφος επίλυσης προβλήματος, όπου ο ποδοσφαιριστής λύνει τα προβλήματα που τίθενται από τον προπονητή.

•      Καθοδηγημένη ανακάλυψη, όπου ο ποδοσφαιριστής έχει την ελευθερία να ερευνήσει διάφορες επιλογές.

ΜΑΝΕΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Το άγχος στον αθλητισμό οφείλεται συνήθως στο φόβο του αποτελέσματος του αγώνα. Πολλές φορές οι αθλητές είχαν βιώσει κάποια αποτυχία στο παρελθόν, την οποία συνδέουν με το άγχος. Άλλες φορές αισθάνονται ότι δεν έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα ή τους φοβίζει το επίπεδο των αντιπάλων. Πολλοί αθλητές αναφέρουν ότι τους αγχώνουν οι θεατές, ο προπονητής, οι γονείς τους και γενικότερα άτομα του περιβάλλοντός τους με τις απαιτήσεις που έχουν από αυτούς. Γενικότερα το άγχος προέρχεται από τις αρνητικές σκέψεις των αθλητών, τη μειωμένη αυτοπεποίθηση και την εστίαση στο αποτέλεσμα.

Από την αντίθετη πλευρά του άγχους, η απάθεια και η πλήρης χαλάρωση έχουν επίσης αρνητικά αποτελέσματα στην απόδοση του αθλητή. Η αθλητική ψυχολογία υποστηρίζει ότι το άγχος σε ένα αγώνα μπορεί να αποδειχτεί ωφέλιμο. Ένας καλός αθλητής την ένταση που νοιώθει από το άγχος μπορεί να τη μετατρέψει σε ενέργεια για τον αγώνα. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες μέτρια επίπεδα άγχους και διέγερσης ενισχύουν την αθλητική απόδοση. Βέβαια τα ωφέλιμα επίπεδα άγχους διαφέρουν από αθλητή σε αθλητή και από αγώνισμα σε αγώνισμα. Δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι για όλους ευνοϊκό το μέσο επίπεδο άγχους.

Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουν οι αθλητές για να ελέγξουν το άγχος τους είναι να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα. Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι σωματικά όπως ταχυκαρδία, τρέμουλο, αύξηση ρυθμού αναπνοής, στομαχικές διαταραχές και εφίδρωση. Μπορεί να είναι ψυχολογικά, όπως ανησυχία, ανικανότητα συγκέντρωσης, σύγχυση και αρνητικές σκέψεις. Τέλος μπορεί να παρατηρηθούν αλλαγές στη συμπεριφορά όπως γρήγορη ή αργή ομιλία, δάγκωμα των νυχιών, γρήγορες κινήσεις των ποδιών και σύσπαση μυών. Κάποιοι αθλητές μπορεί να έχουν διαφορετικά συμπτώματα από αυτά που αναφέρονται παραπάνω. Η παρατήρηση από τους ίδιους αλλά και από τους προπονητές, γονείς και συναθλητές θα βοηθήσει στην αναγνώριση των συμπτωμάτων του άγχους.

Ο αθλητής πριν τον αγώνα κατανοεί τα συμπτώματα που προκαλούνται από το άγχος του και τα δέχεται ως φυσιολογική προετοιμασία του σώματος για τον αγώνα. Τις μέρες πριν τον αγώνα, μπορεί να εξασκηθεί νοερά προετοιμάζοντας το μυαλό του για το τι θα αντιμετωπίσει διάρκεια της ημέρας του αγώνα. Μπορεί να φανταστεί όλη τη διαδικασία από το πρωινό ξύπνημα, την είσοδο στο γήπεδο, το ζέσταμα κτλ .

Λίγο πριν το αγώνα μπορεί να χρησιμοποιηθούν τεχνικές χαλάρωσης με βαθιές αναπνοές. Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνεται στις σκέψεις που κάνει ο ποδοσφαιριστής. Για παράδειγμα α) δεν πρέπει να σκέπτεται το αποτέλεσμα ή τους αντιπάλους αλλά να εστιαστεί στην δικιά του απόδοση, β) δεν πρέπει να σκέπτεται και να αναλύει τα λάθη κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, γ)πρέπει να εστιάζει την προσοχή στην τακτική που θα ακολουθήσει, δ)μπορεί να «μιλάει» στον εαυτό του χρησιμοποιώντας τις σωστές λέξεις, ε) μπορεί να φανταστεί παλαιότερες επιτυχίες για να τονώσει την αυτοπεποίθηση του.

Τέλος μετά τον αγώνα μπορεί να γίνει ο απολογισμός των σκέψεων, πράξεων και συμπεριφορών που βοήθησαν την απόδοση και αυτών που είχαν αρνητικό αποτέλεσμα. Για την ενίσχυση της ψυχολογίας του αθλητή η εστίαση πρέπει να γίνεται περισσότερο στα θετικά στοιχεία των σκέψεων και της συμπεριφοράς. Τα αρνητικά στοιχεία μετά από παρατήρηση πρέπει σταδιακά να αντικατασταθούν και να εξαλειφθούν. Ακόμα όλες οι παραπάνω εφαρμογές μπορούν να δοκιμάζονται και να εφαρμόζονται στη προπόνηση έτσι ώστε να αναπτύσσονται καλύτερα και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.

Τακτικές αντιμετώπισης αυτοπεποίθησης

- Μην προσπαθείς να προσδιορίσεις την αξία σου ανάλογα με τις επιτυχίες ή τιςαποτυχίες σου.

- Είσαι σημαντικός και αξιόλογος ανεξάρτητα από την ποιότητα των συντροφικών σου σχέσεων ή από την επαγγελματική σου σταδιοδρομία. Μη συγκρίνεις τον εαυτό σου με τους άλλους. Είσαι ανεπανάληπτος και έχεις τα δικά σου ιδιαίτερα χαρίσματα. Πάντα θα υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που θα τα καταφέρνουν καλύτερα ή χειρότερα από σένα. Κάνε μια λίστα με δέκα τουλάχιστον θετικά σου χαρακτηριστικά όπως τίμιος, δημιουργικός, αλτρουιστής, με όμορφα μάτια, καλό γούστο κ.λ.π. Διάβαζε τη λίστα και φέρνε τη συχνά στο νου σου. Κάνε μία λίστα με τις επιτυχίες σου όσο μικρές και αν είναι.

- Όταν αισθάνεσαι μειονεκτικά η θύμηση αυτών των επιτυχιών θα σου ανεβάζει τη διάθεση. Φτιάξε ένα κολάζ με αυτά που θέλεις να πετύχεις στη ζωή. Βάλε φωτογραφίες με αυτά που θα ήθελες να έχεις ( σπίτι, παιδί, αυτοκίνητο ), αυτά που θα ήθελες να κάνεις ( σπορ, ταξίδια, χορό ), και πρόσθεσε ανάμεσα στις φωτογραφίες λέξεις που εκφράζουν θετικές έννοιες ( δύναμη, ηρεμία, χαρά αγάπη ).

- Αντιμετώπισε τους φόβους σου και αυτοί θα χάσουν τη δύναμή τους. Η δύναμη του φόβου είναι στην ουσία της φανταστική και όχι πραγματική. Αν αντιμετωπίσεις τον φανταστικό φόβο τον αποδυναμώνεις και αυξάνεις την αυτοπεποίθησή σου.

- Ξεκαθάρισε τι είναι αυτό που σε ενοχλεί και βάλε κάποιους ρεαλιστικούς στόχους που θέλεις να πετύχεις για να βελτιώσεις τον εαυτό σου. Για παράδειγμα καλογυμνασμένο σώμα, βελτίωση της ικανότητας για επικοινωνία, ή εύρεση ερωτικού συντρόφου. Κάνε ένα ακριβές σχέδιο με τα βήματα που χρειάζεται να κάνεις για να πετύχεις αυτούς του στόχους.

- Ξεκαθάρισε ποιοι άνθρωποι, ποιες επιλογές και ποιες συμπεριφορές μπορούν να σε βοηθήσουν. Με επίμονη και συστηματική προσπάθεια είναι βέβαιο ότι μπορείς να πετύχεις αυτό που θέλεις. Όλες οι αλλαγές ξεκινούν πάντα με το πρώτο βήμα. Κοίταξε τα λάθη σου μέσα από καθρέπτη και όχι μέσα από μεγεθυντικό φακό. Μην κολλάς και μην παγιδεύεσαι στις αποτυχίες.

- Το ότι απέτυχες δεν σημαίνει ότι δεν θα πετύχεις στο μέλλον. Μάθε από την αποτυχία και προσπάθησε πάλι. Όλοι αποτυγχάνουν πριν φτάσουν στην επιτυχία. Τα λάθη σε κάνουν σοφότερο και δυνατότερο. Ο μόνος τρόπος για να μην κάνεις λάθη είναι να αποσύρεσαι από τη ζωή και να μην εκμεταλλεύεσαι τις ευκαιρίες που σου δίνονται. Αποφεύγοντας τις προκλήσεις, μπαίνεις στο περιθώριο. Προχώρα μπροστά συντροφιά με το άγχος και την αγωνία σου. Όταν δεν ρισκάρεις μπορεί να νιώθεις ασφάλεια αλλά δεν βελτιώνεσαι.

- Βάλε τα χαρίσματα που σίγουρα διαθέτεις στην υπηρεσία ενός υψηλού στόχου. Βρες κάποια καινούρια δραστηριότητα ή χόμπι. Κάνε κάτι σημαντικό και ευχάριστο για σένα. Δεν χρειάζεται να ανταποκρίνεσαι στις προσδοκίες των άλλων ούτε να δικαιολογείς ή να δίνεις εξηγήσεις στους άλλους γι αυτό που κάνεις, γι’ αυτό που πιστεύεις ή γι αυτό που αισθάνεσαι. Μη σκέπτεσαι ότι δεν θα καταφέρεις να πραγματοποιήσεις τους στόχους και τα σχέδιά σου.

- Οι αρνητικές προσδοκίες δεν σου επιτρέπουν να δραστηριοποιηθείς με τον καλύτερο τρόπο και έτσι μπορεί να επαληθευτούν. Ο φόβος μειώνει τις πιθανότητες επιτυχίας. Έχεις το δικαίωμα να εξηγείς στους άλλους πως θα ήθελες να σου φέρονται και να μην τους επιτρέπεις να θίγουν την αξιοπρέπειά σου. Ξεκαθάρισε τι είναι αυτό που θέλεις να πετύχεις και πάλεψε όσο μπορείς για να τα καταφέρεις.

- Τα όνειρά σου μπορούν να γίνουν πραγματικότητα. Ενίσχυσε τον εαυτό σου προσφέροντάς του κάποιο δώρο όταν έχεις πετύχει κάποιο στόχο. Μείνε μακριά από αρνητικούς ανθρώπους, βιβλία, ταινίες και καταστάσεις που σε καθηλώνουν στη παρακμή. Αναζήτησε ανθρώπους και ερεθίσματα που μπορούν να σου προσφέρουν ενθάρρυνση και στήριξη.

- Μη συζητάς τα σχέδια, τους στόχους και τα όνειρά σου με ανθρώπους που δεν συμμετέχουν στον ενθουσιασμό σου. Με τον τρόπο τους μπορεί να σου δημιουργήσουν αμφιβολίες και να εμποδίσουν την επιτυχία σου. Μάθε να δίνεις αγάπη και υποστήριξη στους άλλους. Η προσφορά σε βοηθά να νιώθεις σημαντικός. Δέξου με ψυχραιμία τα κομπλιμέντα που σου κάνουν οι άλλοι, ευχαριστώντας. Πάρε το λόγο όταν βρίσκεσαι με παρέα και πες αυτό που πιστεύεις.

- Επικοινώνησε ειλικρινά με τους άλλους. Μίλησέ για τα αληθινά σου αισθήματα σε άτομα που σου προκαλούν άγχος ή φόβο. Αν δεν καταλαβαίνεις κάτι ρώτησε. Δεν είσαι υποχρεωμένος να έχεις καταλάβει αυτό που σου λέει ο άλλος με τον τρόπο που το λέει.

- Μάθε κάποια τεχνική αυτοσυγκέντρωσης, χαλάρωσης και αυτοέλεγχου όπως για παράδειγμα πολεμικές τέχνες, χορό, θεατρική έκφραση κ.λ.π. Δυνάμωσε το σώμα σου με γυμναστική, σπορ και υγιεινή διατροφή. Αν θέλεις να σταματήσεις μια αρνητική συμπεριφορά, συνήθεια ή συντροφιά αντικατέστησέ την με μία άλλη θετική. Έτσι δεν θα νιώσεις κενό και ματαίωση.

- Κλείσε τα μάτια, χαλάρωσε και φαντάσου πως θα είναι ο εαυτός σου όταν θα έχει πετύχει τους στόχους του. Νιώσε τα αισθήματα που συνοδεύουν την επιτυχία. Νιώσε την εμπειρία της χαράς και της ικανοποίησης που θα προκύψει μέσα σου όταν για παράδειγμα θα έχεις βελτιώσει την ικανότητα της επικοινωνίας ή θα έχεις αποκτήσει ένα καινούργιο αυτοκίνητο ή μια καλύτερη δουλειά. Γίνε όσο πιο συγκεκριμένος γίνεται ξεκαθαρίζοντας τι είναι αυτό που θέλεις, που σκέπτεσαι και που αισθάνεσαι.

- Μάθε να χρησιμοποιείς συχνά τις παρακάτω προτάσεις. Θέλω να … Δεν θέλω να … Διαφωνώ με … Έχω διαφορετική άποψη, πιστεύω ότι … Συμφωνώ με αυτές τις απόψεις που εκφράζεις γι΄ αυτούς τους λόγους αλλά διαφωνώ με εκείνες απόψεις γι’ αυτούς τους λόγους.

- Αν πιστεύεις ότι κάποιος σε απορρίπτει, σε μειώνει ή σε εκμεταλλεύεται ζήτησέ του να επιβεβαιώσει αν αυτό συμβαίνει στα αλήθεια και προσπάθησε να καταλάβεις γιατί συμβαίνει. Ζητώντας από τους άλλους να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν αυτό που νομίζεις σε βοηθά να καταλάβεις καλύτερα την αλήθεια. Δίνοντας στους άλλους την ευκαιρία να εξηγήσουν τη συμπεριφορά τους γλιτώνεις από παρεξηγήσεις.

- Φρόντισε την εξωτερική σου εμφάνιση. Είναι φυσικό να αλλάζεις σχέδια και απόψεις για τη ζωή σου και να συμπεριφέρεσαι μερικές φορές απερίσκεπτα, αρκεί να έχεις επίγνωση και να αποδέχεσαι τις συνέπειες των επιλογών σου. Κάνε τη ζωή που εσύ θέλεις, όπως τη θέλεις.

- Μην επιτρέπεις στους άλλους να σε κατευθύνουν άμεσα ή έμμεσα. Έχεις το δικαίωμα να είσαι κάπως εκκεντρικός

Ένας από τους παράγοντες που συμβάλουν στην επιτυχία των στόχων μιας ομάδας, είναι η συνοχή. Η συνοχή είναι μια δυναμική διαδικασία, η οποία αντανακλά την τάση μιας ομάδας, να παραμείνει ενωμένη στην επιδίωξη των στόχων της

 Σύμφωνα με διεθνή πρότυπα  οι παράγοντες που συμβάλλουν στη συνοχή μιας αθλητικής ομάδας αναφέρονται στο περιβάλλον, το άτομο, την ηγεσία και την ομάδα. Με τη σειρά τους οι παράγοντες αυτοί αντιπροσωπεύουν μια ιεραρχία μεσολαβητών, οι οποίοι απορρέουν από τους πιο γενικούς, έμμεσους, μακρινούς και λιγότερο σημαντικούς, έως τους πιο συγκεκριμένους, άμεσους, κοντινούς και περισσότερο σημαντικούς.

Η πλέον γενική κατηγορία παραγόντων που συμβάλει στη συνοχή είναι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο τέτοιοι παράγοντες, οι οποίοι αναφέρονται στις υποχρεώσεις και υπευθυνότητες και στους οργανωτικούς προσανατολισμούς μιας ομάδας.

Οι υποχρεώσεις αναφέρονται στους κανονισμούς, στους γεωγραφικούς περιορισμούς και στις ευθύνες που έχουν αναλάβει οι ομάδες. Όλα αυτά διαφέρουν ανάλογα με το είδος και τη φύση της ομάδας. Διαφορετικές είναι λόγου χάρη, οι υποχρεώσεις των ερασιτεχνικών ομάδων από εκείνες των επαγγελματικών.

 Η οργάνωση διαφέρει ως προς τους στόχους, τις στρατηγικές που εφαρμόζονται για την επίτευξη των στόχων, το φύλλο και την ηλικία. , οι δε  λόγοι που κάνουν τα μέλη μιας ομάδας να συμπτύσσονται γύρω από την ομάδα και να καταβάλουν προσπάθεια να αποδώσουν είναι κυρίως δύο: πρώτον οι στόχοι της ομάδας (συνοχή αντικειμενικού σκοπού) και δεύτερον οι κοινωνικές λειτουργίες (κοινωνική συνοχή). Έτσι,  πρέπει να δίνεται  έμφαση σε δύο διαστάσεις της συνοχής, τη συνοχή επιδίωξης του στόχου και την κοινωνική συνοχή.

 Η συνοχή για την επιδίωξη του στόχου αναφέρεται στο βαθμό που τα μέλη μιας ομάδας, εργάζονται μαζί για να επιτύχουν ένα συγκεκριμένο στόχο (έργο).

 Ο στόχος είναι συνήθως συνυφασμένος με τις επιδιώξεις της ομάδας. Μια επιδίωξη μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, όπως π.χ. η αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου αντιπάλου, ή κάτι πολύ πιο σύνθετο, όπως η κατάκτηση του πρωταθλήματος.

Η κοινωνική συνοχή αναφέρεται στο βαθμό που τα μέλη μιας ομάδας έχουν καλές σχέσεις, αγαπούν ο ένας τον άλλο και απολαμβάνουν την παρέα μεταξύ τους.

Μεταξύ των δύο αυτών διαστάσεων, της συνοχής για την επιδίωξη του στόχου και της κοινωνικής συνοχής, υπάρχουν διαφορές.

Πολλές ομάδες έχουν καλή συνοχή όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο αντίπαλο, αλλά οι σχέσεις μεταξύ των παικτών δεν είναι καθόλου καλές. Διαπληκτίζονται, γκρινιάζουν, ανταλλάσουν βαριές κουβέντες μεταξύ τους και δημιουργούν κλίκες.

Σχέση συνοχής και απόδοσης

Οι σχετικές έρευνες δείχνουν πως η σχέση συνοχής και απόδοσης στα ομαδικά αθλήματα είναι μεγάλη.

Η σχέση αυτή είναι κυκλική, που σημαίνει ότι η συνοχή συμβάλλει στην επιτυχία, η οποία με τη σειρά της συμβάλλει στη συνοχή.

Στις ομάδες υψηλού αθλητισμού, τόσο στη συνοχή αντικειμενικού σκοπού όσο και στην κοινωνική συνοχή, υπήρχαν διαφορές μεταξύ της υψηλής και χαμηλής αποτελεσματικότητας ομάδων και οι ομάδες υψηλής συλλογικής αποτελεσματικότητας τερμάτισαν σε υψηλότερη θέση στο πρωτάθλημα απ΄ ότι οι ομάδες χαμηλής συλλογικής αποτελεσματικότητας.. Δεν υπήρξαν διαφορές στη σχέση μεταξύ συνοχής και συλλογικής αποτελεσματικότητας στις ομάδες ψυχαγωγικού ποδοσφαίρου.

Ανάλυση παραγόντων που καθορίζουν τη συνοχή 1. Η προσωπικότητα του προπονητή, οι ηγετικές του ικανότητες, ο προγραμματισμός, οι στόχοι και τα κίνητρα που αυτός δημιουργεί για τη δημιουργία κλίματος καλών σχέσεων και αρμονίας στην ομάδα.

2. Η προσωπικότητα των μελών της ομάδας και κυρίως η ιδιοσυγκρασία και ο χαρακτήρας τους. Υπάρχουν παίκτες που ‘’δένουν’’ στην ομάδα, άλλοι που τη διασπούν και άλλοι που δε μπορούν να παίξουν κανένα ρόλο στη συνοχή.

3. Το μέγεθος της ομάδας. Όσο πιο πολλά τα μέλη της, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες διάσπασης σε μικρότερες ομάδες.

4. Η φύση του αθλήματος. Όπως είναι φυσικό, οι σχέσεις μεταξύ των αθλητών, η συνεργασία μεταξύ τους, η αρμονία και ο ρόλος του κάθε αθλητή, διαφέρει από άθλημα σε άθλημα.

5. Ο χρόνος που τα μέλη μιας ομάδας συνυπάρχουν, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως π.χ. οι επιτυχίες, η ατομική και ομαδική ικανοποίηση, είναι παράγοντες που ενισχύουν τη συνοχή. Όσο πιο μεγάλο είναι αυτό το χρονικό διάστημα, τόσο πιο μεγάλη η συνοχή και τόσο πιο δύσκολα επιδρούν οι διασπαστικές δυνάμεις.

6. Ο ρόλος που αναλαμβάνουν τα μέλη της ομάδας. Όσο πιο σχετικός είναι ο ρόλος ( π.χ. συνεργασία μεταξύ επιθετικών ή αμυντικών παικτών), τόσο πιο πολύ συνδέονται οι παίκτες μεταξύ τους.

7. Οι ευκαιρίες που δημιουργούνται για επαφή μεταξύ των μελών της ομάδας, όπως π.χ. η διαμονή στο ίδιο δωμάτιο, η χρησιμοποίηση κοινών χώρων και η ανάθεση έργου που απαιτεί συνεργασία. Σε τέτοιες όμως περιπτώσεις υπάρχει κίνδυνος συγκρούσεων και διατάραξης της αρμονίας αν δεν υπάρχουν καλές προϋποθέσεις .

8. Η ικανοποίηση. Η ικανοποίηση συμβάλλει στην ανάπτυξη της συνοχής. Αλλά η ικανοποίηση πολλές φορές είναι μια προσωπική υπόθεση. Μπορεί ένας παίκτης να αποδώσει πολύ καλά, αλλά η ομάδα να μην πάει καλά ή αντίθετα. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει τη θέση ότι η σχέση συνοχής και απόδοσης είναι κυκλική.

9. Η συνοχή επηρεάζεται από γεγονότα (καταστάσεις) , όπως αυτά εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου. Όταν τα γεγονότα εξελίσσονται ευνοϊκά η συνοχή είναι καλή. Με άλλα λόγια η επιτυχία ή η επιτυχία είναι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ύπαρξη ή όχι της συνοχής στην ομάδα. Η τελευταία αυτή θέση συνδέεται με ένα βασικό ερώτημα που έχει από χρόνια τεθεί από ερευνητές και προπονητές: Η συνοχή οδηγεί στην επιτυχία ή η επιτυχία οδηγεί στη συνοχή; Στην προσπάθεια να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, η συνοχή έχει αντιμετωπισθεί τόσο σαν ανεξάρτητη μεταβλητή, όσο και σαν εξαρτημένη. Γενικά, η συνοχή είναι μια δυναμική συνεργασία, η οποία αλληλεπιδρά με άλλες μεταβλητές που επηρεάζουν την ομάδα και την απόδοσή της.

Ηγετική συμπεριφορά και συνοχή ομάδας Σύμφωνα με έρευνες ο προπονητής μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της συνοχής, παρέχοντας εποικοδομητική ανατροφοδότηση σε ότι αφορά τις ασκήσεις, την τεχνική και τη στρατηγική του αγώνα. Η θετική ανατροφοδότηση δε συμβάλει μόνο στη δημιουργία καλού κλίματος μέσα στην ομάδα, αλλά ενισχύει την ανάπτυξη θετικής συμπεριφοράς σχετικά με την επίτευξη των στόχων. Η κοινωνική υποστήριξη αυξάνει επίσης τη συνοχή επιδίωξης του στόχου. Ο προπονητής δείχνοντας ενδιαφέρον στο κάθε μέλος της ομάδας, μπορεί να δημιουργήσει και να καλλιεργήσει τη συνοχή μεταξύ των μελών της. Τέλος, η δημοκρατική συμπεριφορά ενθαρρύνει περισσότερο τη συμμετοχή των παικτών στις αποφάσεις, στην τοποθέτηση των στόχων της ομάδας, στη μέθοδο εξάσκησης, την τακτική και στρατηγική. Με τη συμμετοχή των παικτών στις αποφάσεις, ο προπονητής μπορεί να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη αίσθηση αρμονίας και αφοσίωσης στους στόχους της ομάδας. Αντίθετα, η αυταρχική συμπεριφορά του προπονητή συμβάλλει στην δημιουργία αρνητικών συναισθημάτων στον παράγοντα ‘’αίσθηση του ανήκειν’’ στην ομάδα, τη συνοχή και τη συμμετοχή.

Συνοχή και κοινωνικές σχέσεις των αθλητών

Δεν είναι απόλυτα γνωστό κατά πόσο οι καλές και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των αθλητών παίζουν ρόλο στην καλλιέργεια της συνοχής ως παράγοντας απόδοσης και επίτευξης του στόχου. Από έρευνες προκύπτει πως η συνοχή δεν σχετίζεται κατ΄ ανάγκη με την επιτυχία μιας ομάδας. Η άποψη όμως που επικρατεί περισσότερο είναι ότι μια ομάδα αποδίδει καλύτερα, όταν έχει συνοχή και δεν υπάρχουν ενδοομαδικά προβλήματα.

Σχέση φιλίας και απόδοσης Αν και η φιλία μεταξύ των παικτών δεν είναι πάντα αναγκαία για την απόδοση μιας ομάδας, οι καλές σχέσεις πρέπει να ενθαρρύνονται. Διότι τα συναισθήματα που τρέφουν οι αθλητές μεταξύ τους, δημιουργούν το "ηθικό της ομάδας", το οποίο συνήθως αντανακλά το βαθμό των σχέσεων των αθλητών, αλλά και την απόδοσή τους σαν άτομα και σαν σύνολο. Το ποδόσφαιρο εντάσσεται στα αθλήματα που απαιτούν άμεση συνεργασία και αλληλεπίδραση μεταξύ των αθλητών, γι’ αυτό και τα συναισθήματα μεταξύ τους, είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Κάποιες έρευνες έχουν δείξει πως όταν μια ομάδα επιδιώκει υψηλούς στόχους (π.χ. διεθνείς αγώνες), οι σχέσεις δεν είναι και τόσο σημαντικός παράγοντας όσο η ικανότητα κάθε παίκτη και πόσο αυτός συμβάλλει στην απόδοση και στην επίτευξη των στόχων ολόκληρης της ομάδας. Με άλλα λόγια σε τέτοιες περιπτώσεις, οι παίκτες ενδιαφέρονται κυρίως για την απόδοση και όχι για τη φιλία. Εκείνο όμως που απαιτείται από ορισμένους παίκτες είναι η καλή συμπεριφορά απέναντι στους άλλους και η θετική ενθάρρυνση αυτών που δεν αποδίδουν καλά. Ωστόσο, υπάρχει ένα βασικό ερώτημα που αναφέρεται στη σχέση φιλίας μεταξύ των παικτών μιας ομάδας και στην προσπάθεια που κάνουν να ξεπεράσουν σε απόδοση ο ένας τον άλλο και κατά πόσο αυτό συμβαίνει όταν δεν είναι φίλοι. Σε αυτό το ερώτημα δεν έχει δοθεί σαφής απάντηση. Λέγεται ότι όταν οι φίλοι που προσπαθούν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο, περισσότερο από ότι είναι επιθυμητό, η απόδοση της ομάδας μειώνεται. Αυτό συμβαίνει στα χαμηλότερα επίπεδα συναγωνισμού. Υποτίθεται πως οι παίκτες που παίρνουν μέρος σε μεγάλους και κρίσιμους αγώνες, δεν επηρεάζονται από φιλίες. Ένα άλλο θέμα που είναι πιθανό να προκύψει από τις προσωπικές συμπάθειες μεταξύ των παικτών, είναι ο κίνδυνος να δημιουργηθούν "κλίκες" . Οι "κλίκες" βλάπτουν τη συνοχή και η απόδοση της ομάδας μειώνεται, ιδιαίτερα σε αθλήματα που απαιτείται η συνεργασία και οι συντονισμένες ενέργειες. Οι "κλίκες" δημιουργούνται από πολλές αιτίες, όπως π.χ. συνεχείς ήττες, παίκτες που δεν χρησιμοποιούνται, παίκτες με κοινά συμφέροντα, ζηλοφθονία και αντιπάθεια προς τους άλλους, από φόβο προς τους άλλους κ.α.

Συμβουλές για τον προπονητή Οι συμβουλές που ακολουθούν είναι μόνο μερικές σκέψεις που ενδεχομένως να φανούν χρήσιμες και αποτελεσματικές για τον προπονητή. Πέραν αυτών, ο προπονητής στο καθημερινό του έργο, είναι βέβαιο ότι θα επισημάνει πολλά άλλα προβλήματα, τα οποία μπορεί να αντιμετωπίσει με τη γνώση που διαθέτει, την εμπειρία, την ευαισθησία, την ικανότητα και φυσικά τη συνεργασία.

Συγκεκριμένα:

-Ο προπονητής βοηθάει στην ανάπτυξη καλών σχέσεων μεταξύ των αθλητών. Αυτό ενισχύεται και από τη συζήτηση που πρέπει να κάνει με τον κάθε αθλητή χωριστά, τη λύση των μεταξύ τους διαφορών, τη σκόπιμη επαφή και σκόπιμη συνεργασία μεταξύ τους.

-Ο προπονητής ανταμείβει ηθικά και ψυχολογικά τον κάθε αθλητή και την ομάδα για κάθε καλό αποτέλεσμα.

-Επιδιώκει τη συναναστροφή κατά τον ελεύθερο χρόνο.

-Επιδιώκει συναντήσεις και επαφές, όπως π.χ. ασκήσεις σε ζευγάρια, φαγητό στο ίδιο τραπέζι, διαμονή στο ίδιο δωμάτιο.

-Τονίζει στον κάθε αθλητή ξεχωριστά ( σε προσωπική συζήτηση) τη σημασία που έχει η προσπάθειά του, για τη μέγιστη απόδοση της ομάδας.

-Δίδει ιδιαίτερη προσοχή στους μη ταλαντούχους αθλητές, ώστε να τους τονώσει και να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή τους. Οι μη ταλαντούχοι είναι αυτοί που πολλές φορές κάνουν την έκπληξη. Αντίθετα, χρειάζεται πολύ προσοχή με τους ταλαντούχους, στους οποίους δεν πρέπει να δίδονται ιδιαίτερα προνόμια, γιατί αυτό μειώνει τη συνοχή και το ηθικό μιας ομάδας.

-Εντοπίζει έγκαιρα τις κλίκες και τις διαλύει.

Τέλος, η καλλιέργεια δημοκρατικής ατμόσφαιρας και η λήψη αποφάσεων, με δημοκρατικές διαδικασίες, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το ηθικό μιας ομάδας. Με τον τρόπο αυτό οι αθλητές θεωρούν πως η ομάδα είναι πραγματικά δικιά τους και ότι δεν υπηρετούν, παρά το δικό τους υψηλό σκοπό.