Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΣΥΝΟΧΗΣ ΣΕ ΜΙΑ ΟΜΑΔΑ

Ένας από τους παράγοντες που συμβάλουν στην επιτυχία των στόχων μιας ομάδας, είναι η συνοχή. Η συνοχή είναι μια δυναμική διαδικασία, η οποία αντανακλά την τάση μιας ομάδας, να παραμείνει ενωμένη στην επιδίωξη των στόχων της

 Σύμφωνα με διεθνή πρότυπα  οι παράγοντες που συμβάλλουν στη συνοχή μιας αθλητικής ομάδας αναφέρονται στο περιβάλλον, το άτομο, την ηγεσία και την ομάδα. Με τη σειρά τους οι παράγοντες αυτοί αντιπροσωπεύουν μια ιεραρχία μεσολαβητών, οι οποίοι απορρέουν από τους πιο γενικούς, έμμεσους, μακρινούς και λιγότερο σημαντικούς, έως τους πιο συγκεκριμένους, άμεσους, κοντινούς και περισσότερο σημαντικούς.

Η πλέον γενική κατηγορία παραγόντων που συμβάλει στη συνοχή είναι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Υπάρχουν τουλάχιστον δύο τέτοιοι παράγοντες, οι οποίοι αναφέρονται στις υποχρεώσεις και υπευθυνότητες και στους οργανωτικούς προσανατολισμούς μιας ομάδας.

Οι υποχρεώσεις αναφέρονται στους κανονισμούς, στους γεωγραφικούς περιορισμούς και στις ευθύνες που έχουν αναλάβει οι ομάδες. Όλα αυτά διαφέρουν ανάλογα με το είδος και τη φύση της ομάδας. Διαφορετικές είναι λόγου χάρη, οι υποχρεώσεις των ερασιτεχνικών ομάδων από εκείνες των επαγγελματικών.

 Η οργάνωση διαφέρει ως προς τους στόχους, τις στρατηγικές που εφαρμόζονται για την επίτευξη των στόχων, το φύλλο και την ηλικία. , οι δε  λόγοι που κάνουν τα μέλη μιας ομάδας να συμπτύσσονται γύρω από την ομάδα και να καταβάλουν προσπάθεια να αποδώσουν είναι κυρίως δύο: πρώτον οι στόχοι της ομάδας (συνοχή αντικειμενικού σκοπού) και δεύτερον οι κοινωνικές λειτουργίες (κοινωνική συνοχή). Έτσι,  πρέπει να δίνεται  έμφαση σε δύο διαστάσεις της συνοχής, τη συνοχή επιδίωξης του στόχου και την κοινωνική συνοχή.

 Η συνοχή για την επιδίωξη του στόχου αναφέρεται στο βαθμό που τα μέλη μιας ομάδας, εργάζονται μαζί για να επιτύχουν ένα συγκεκριμένο στόχο (έργο).

 Ο στόχος είναι συνήθως συνυφασμένος με τις επιδιώξεις της ομάδας. Μια επιδίωξη μπορεί να είναι κάτι πολύ απλό, όπως π.χ. η αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου αντιπάλου, ή κάτι πολύ πιο σύνθετο, όπως η κατάκτηση του πρωταθλήματος.

Η κοινωνική συνοχή αναφέρεται στο βαθμό που τα μέλη μιας ομάδας έχουν καλές σχέσεις, αγαπούν ο ένας τον άλλο και απολαμβάνουν την παρέα μεταξύ τους.

Μεταξύ των δύο αυτών διαστάσεων, της συνοχής για την επιδίωξη του στόχου και της κοινωνικής συνοχής, υπάρχουν διαφορές.

Πολλές ομάδες έχουν καλή συνοχή όταν πρόκειται να αντιμετωπίσουν ένα δύσκολο αντίπαλο, αλλά οι σχέσεις μεταξύ των παικτών δεν είναι καθόλου καλές. Διαπληκτίζονται, γκρινιάζουν, ανταλλάσουν βαριές κουβέντες μεταξύ τους και δημιουργούν κλίκες.

Σχέση συνοχής και απόδοσης

Οι σχετικές έρευνες δείχνουν πως η σχέση συνοχής και απόδοσης στα ομαδικά αθλήματα είναι μεγάλη.

Η σχέση αυτή είναι κυκλική, που σημαίνει ότι η συνοχή συμβάλλει στην επιτυχία, η οποία με τη σειρά της συμβάλλει στη συνοχή.

Στις ομάδες υψηλού αθλητισμού, τόσο στη συνοχή αντικειμενικού σκοπού όσο και στην κοινωνική συνοχή, υπήρχαν διαφορές μεταξύ της υψηλής και χαμηλής αποτελεσματικότητας ομάδων και οι ομάδες υψηλής συλλογικής αποτελεσματικότητας τερμάτισαν σε υψηλότερη θέση στο πρωτάθλημα απ΄ ότι οι ομάδες χαμηλής συλλογικής αποτελεσματικότητας.. Δεν υπήρξαν διαφορές στη σχέση μεταξύ συνοχής και συλλογικής αποτελεσματικότητας στις ομάδες ψυχαγωγικού ποδοσφαίρου.

Ανάλυση παραγόντων που καθορίζουν τη συνοχή 1. Η προσωπικότητα του προπονητή, οι ηγετικές του ικανότητες, ο προγραμματισμός, οι στόχοι και τα κίνητρα που αυτός δημιουργεί για τη δημιουργία κλίματος καλών σχέσεων και αρμονίας στην ομάδα.

2. Η προσωπικότητα των μελών της ομάδας και κυρίως η ιδιοσυγκρασία και ο χαρακτήρας τους. Υπάρχουν παίκτες που ‘’δένουν’’ στην ομάδα, άλλοι που τη διασπούν και άλλοι που δε μπορούν να παίξουν κανένα ρόλο στη συνοχή.

3. Το μέγεθος της ομάδας. Όσο πιο πολλά τα μέλη της, τόσο περισσότερες οι πιθανότητες διάσπασης σε μικρότερες ομάδες.

4. Η φύση του αθλήματος. Όπως είναι φυσικό, οι σχέσεις μεταξύ των αθλητών, η συνεργασία μεταξύ τους, η αρμονία και ο ρόλος του κάθε αθλητή, διαφέρει από άθλημα σε άθλημα.

5. Ο χρόνος που τα μέλη μιας ομάδας συνυπάρχουν, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, όπως π.χ. οι επιτυχίες, η ατομική και ομαδική ικανοποίηση, είναι παράγοντες που ενισχύουν τη συνοχή. Όσο πιο μεγάλο είναι αυτό το χρονικό διάστημα, τόσο πιο μεγάλη η συνοχή και τόσο πιο δύσκολα επιδρούν οι διασπαστικές δυνάμεις.

6. Ο ρόλος που αναλαμβάνουν τα μέλη της ομάδας. Όσο πιο σχετικός είναι ο ρόλος ( π.χ. συνεργασία μεταξύ επιθετικών ή αμυντικών παικτών), τόσο πιο πολύ συνδέονται οι παίκτες μεταξύ τους.

7. Οι ευκαιρίες που δημιουργούνται για επαφή μεταξύ των μελών της ομάδας, όπως π.χ. η διαμονή στο ίδιο δωμάτιο, η χρησιμοποίηση κοινών χώρων και η ανάθεση έργου που απαιτεί συνεργασία. Σε τέτοιες όμως περιπτώσεις υπάρχει κίνδυνος συγκρούσεων και διατάραξης της αρμονίας αν δεν υπάρχουν καλές προϋποθέσεις .

8. Η ικανοποίηση. Η ικανοποίηση συμβάλλει στην ανάπτυξη της συνοχής. Αλλά η ικανοποίηση πολλές φορές είναι μια προσωπική υπόθεση. Μπορεί ένας παίκτης να αποδώσει πολύ καλά, αλλά η ομάδα να μην πάει καλά ή αντίθετα. Η διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει τη θέση ότι η σχέση συνοχής και απόδοσης είναι κυκλική.

9. Η συνοχή επηρεάζεται από γεγονότα (καταστάσεις) , όπως αυτά εξελίσσονται κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου. Όταν τα γεγονότα εξελίσσονται ευνοϊκά η συνοχή είναι καλή. Με άλλα λόγια η επιτυχία ή η επιτυχία είναι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ύπαρξη ή όχι της συνοχής στην ομάδα. Η τελευταία αυτή θέση συνδέεται με ένα βασικό ερώτημα που έχει από χρόνια τεθεί από ερευνητές και προπονητές: Η συνοχή οδηγεί στην επιτυχία ή η επιτυχία οδηγεί στη συνοχή; Στην προσπάθεια να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό, η συνοχή έχει αντιμετωπισθεί τόσο σαν ανεξάρτητη μεταβλητή, όσο και σαν εξαρτημένη. Γενικά, η συνοχή είναι μια δυναμική συνεργασία, η οποία αλληλεπιδρά με άλλες μεταβλητές που επηρεάζουν την ομάδα και την απόδοσή της.

Ηγετική συμπεριφορά και συνοχή ομάδας Σύμφωνα με έρευνες ο προπονητής μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της συνοχής, παρέχοντας εποικοδομητική ανατροφοδότηση σε ότι αφορά τις ασκήσεις, την τεχνική και τη στρατηγική του αγώνα. Η θετική ανατροφοδότηση δε συμβάλει μόνο στη δημιουργία καλού κλίματος μέσα στην ομάδα, αλλά ενισχύει την ανάπτυξη θετικής συμπεριφοράς σχετικά με την επίτευξη των στόχων. Η κοινωνική υποστήριξη αυξάνει επίσης τη συνοχή επιδίωξης του στόχου. Ο προπονητής δείχνοντας ενδιαφέρον στο κάθε μέλος της ομάδας, μπορεί να δημιουργήσει και να καλλιεργήσει τη συνοχή μεταξύ των μελών της. Τέλος, η δημοκρατική συμπεριφορά ενθαρρύνει περισσότερο τη συμμετοχή των παικτών στις αποφάσεις, στην τοποθέτηση των στόχων της ομάδας, στη μέθοδο εξάσκησης, την τακτική και στρατηγική. Με τη συμμετοχή των παικτών στις αποφάσεις, ο προπονητής μπορεί να δημιουργήσει μια μεγαλύτερη αίσθηση αρμονίας και αφοσίωσης στους στόχους της ομάδας. Αντίθετα, η αυταρχική συμπεριφορά του προπονητή συμβάλλει στην δημιουργία αρνητικών συναισθημάτων στον παράγοντα ‘’αίσθηση του ανήκειν’’ στην ομάδα, τη συνοχή και τη συμμετοχή.

Συνοχή και κοινωνικές σχέσεις των αθλητών

Δεν είναι απόλυτα γνωστό κατά πόσο οι καλές και κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των αθλητών παίζουν ρόλο στην καλλιέργεια της συνοχής ως παράγοντας απόδοσης και επίτευξης του στόχου. Από έρευνες προκύπτει πως η συνοχή δεν σχετίζεται κατ΄ ανάγκη με την επιτυχία μιας ομάδας. Η άποψη όμως που επικρατεί περισσότερο είναι ότι μια ομάδα αποδίδει καλύτερα, όταν έχει συνοχή και δεν υπάρχουν ενδοομαδικά προβλήματα.

Σχέση φιλίας και απόδοσης Αν και η φιλία μεταξύ των παικτών δεν είναι πάντα αναγκαία για την απόδοση μιας ομάδας, οι καλές σχέσεις πρέπει να ενθαρρύνονται. Διότι τα συναισθήματα που τρέφουν οι αθλητές μεταξύ τους, δημιουργούν το "ηθικό της ομάδας", το οποίο συνήθως αντανακλά το βαθμό των σχέσεων των αθλητών, αλλά και την απόδοσή τους σαν άτομα και σαν σύνολο. Το ποδόσφαιρο εντάσσεται στα αθλήματα που απαιτούν άμεση συνεργασία και αλληλεπίδραση μεταξύ των αθλητών, γι’ αυτό και τα συναισθήματα μεταξύ τους, είναι πολύ σημαντικός παράγοντας. Κάποιες έρευνες έχουν δείξει πως όταν μια ομάδα επιδιώκει υψηλούς στόχους (π.χ. διεθνείς αγώνες), οι σχέσεις δεν είναι και τόσο σημαντικός παράγοντας όσο η ικανότητα κάθε παίκτη και πόσο αυτός συμβάλλει στην απόδοση και στην επίτευξη των στόχων ολόκληρης της ομάδας. Με άλλα λόγια σε τέτοιες περιπτώσεις, οι παίκτες ενδιαφέρονται κυρίως για την απόδοση και όχι για τη φιλία. Εκείνο όμως που απαιτείται από ορισμένους παίκτες είναι η καλή συμπεριφορά απέναντι στους άλλους και η θετική ενθάρρυνση αυτών που δεν αποδίδουν καλά. Ωστόσο, υπάρχει ένα βασικό ερώτημα που αναφέρεται στη σχέση φιλίας μεταξύ των παικτών μιας ομάδας και στην προσπάθεια που κάνουν να ξεπεράσουν σε απόδοση ο ένας τον άλλο και κατά πόσο αυτό συμβαίνει όταν δεν είναι φίλοι. Σε αυτό το ερώτημα δεν έχει δοθεί σαφής απάντηση. Λέγεται ότι όταν οι φίλοι που προσπαθούν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλο, περισσότερο από ότι είναι επιθυμητό, η απόδοση της ομάδας μειώνεται. Αυτό συμβαίνει στα χαμηλότερα επίπεδα συναγωνισμού. Υποτίθεται πως οι παίκτες που παίρνουν μέρος σε μεγάλους και κρίσιμους αγώνες, δεν επηρεάζονται από φιλίες. Ένα άλλο θέμα που είναι πιθανό να προκύψει από τις προσωπικές συμπάθειες μεταξύ των παικτών, είναι ο κίνδυνος να δημιουργηθούν "κλίκες" . Οι "κλίκες" βλάπτουν τη συνοχή και η απόδοση της ομάδας μειώνεται, ιδιαίτερα σε αθλήματα που απαιτείται η συνεργασία και οι συντονισμένες ενέργειες. Οι "κλίκες" δημιουργούνται από πολλές αιτίες, όπως π.χ. συνεχείς ήττες, παίκτες που δεν χρησιμοποιούνται, παίκτες με κοινά συμφέροντα, ζηλοφθονία και αντιπάθεια προς τους άλλους, από φόβο προς τους άλλους κ.α.

Συμβουλές για τον προπονητή Οι συμβουλές που ακολουθούν είναι μόνο μερικές σκέψεις που ενδεχομένως να φανούν χρήσιμες και αποτελεσματικές για τον προπονητή. Πέραν αυτών, ο προπονητής στο καθημερινό του έργο, είναι βέβαιο ότι θα επισημάνει πολλά άλλα προβλήματα, τα οποία μπορεί να αντιμετωπίσει με τη γνώση που διαθέτει, την εμπειρία, την ευαισθησία, την ικανότητα και φυσικά τη συνεργασία.

Συγκεκριμένα:

-Ο προπονητής βοηθάει στην ανάπτυξη καλών σχέσεων μεταξύ των αθλητών. Αυτό ενισχύεται και από τη συζήτηση που πρέπει να κάνει με τον κάθε αθλητή χωριστά, τη λύση των μεταξύ τους διαφορών, τη σκόπιμη επαφή και σκόπιμη συνεργασία μεταξύ τους.

-Ο προπονητής ανταμείβει ηθικά και ψυχολογικά τον κάθε αθλητή και την ομάδα για κάθε καλό αποτέλεσμα.

-Επιδιώκει τη συναναστροφή κατά τον ελεύθερο χρόνο.

-Επιδιώκει συναντήσεις και επαφές, όπως π.χ. ασκήσεις σε ζευγάρια, φαγητό στο ίδιο τραπέζι, διαμονή στο ίδιο δωμάτιο.

-Τονίζει στον κάθε αθλητή ξεχωριστά ( σε προσωπική συζήτηση) τη σημασία που έχει η προσπάθειά του, για τη μέγιστη απόδοση της ομάδας.

-Δίδει ιδιαίτερη προσοχή στους μη ταλαντούχους αθλητές, ώστε να τους τονώσει και να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή τους. Οι μη ταλαντούχοι είναι αυτοί που πολλές φορές κάνουν την έκπληξη. Αντίθετα, χρειάζεται πολύ προσοχή με τους ταλαντούχους, στους οποίους δεν πρέπει να δίδονται ιδιαίτερα προνόμια, γιατί αυτό μειώνει τη συνοχή και το ηθικό μιας ομάδας.

-Εντοπίζει έγκαιρα τις κλίκες και τις διαλύει.

Τέλος, η καλλιέργεια δημοκρατικής ατμόσφαιρας και η λήψη αποφάσεων, με δημοκρατικές διαδικασίες, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το ηθικό μιας ομάδας. Με τον τρόπο αυτό οι αθλητές θεωρούν πως η ομάδα είναι πραγματικά δικιά τους και ότι δεν υπηρετούν, παρά το δικό τους υψηλό σκοπό.